Miejski Dom Kultury w Zgorzelcu, znany wcześniej jako Górnołużycka Hala Chwały oraz Górnołużycka Hala Pamięci, posiada również swoje niemieckie odpowiedniki: Oberlausitzer Ruhmeshalle i Oberlausitzer Gedenkhalle. To monumentalna konstrukcja, która łączy elementy stylów neobarokowego, często nazywanego stylem wilhelmińskim, oraz neoklasycystycznego.
Obiekt ten zlokalizowany jest w Zgorzelcu, tuż przy Nysie Łużyckiej, co podkreśla jego znaczenie geograficzne i kulturowe. Jest to istotny punkt na mapie lokalnej architektury, a jego historyczna wartość została doceniona poprzez wpisanie do rejestru zabytków pod numerem rej.: A/5746/1139/J w dniu 14 maja 1993 roku. W ten sposób, Miejski Dom Kultury nie tylko zachowuje swoją przeszłość, ale także pełni ważną funkcję w społeczności lokalnej.
Historia
Budynek, który znamy dzisiaj jako Miejski Dom Kultury w Zgorzelcu, został zaprojektowany jako symbol patriotyzmu oraz upamiętnienie dwóch niemieckich cesarzy – Wilhelma I i Fryderyka III, którzy byli pierwszymi cesarzami zjednoczonych Niemiec. W początkowym zamyśle, jego nazwa brzmiała „Górnołużycka Hala Chwały”, co tłumaczy dumną naturę tej inwestycji, choć używano również określenia „Górnołużycka Hala Pamięci”. Budowa tego monumentalnego obiektu była możliwa dzięki dobrowolnym składkom mieszkańców Górnych Łużyc. Twórcą projektu oraz budowniczym był architekt Hugo Behr, który mieszkał w Görlitz. Wydarzeniem istotnym w historii tej budowli było położenie kamienia węgielnego 18 października 1898 roku, dnia, który zbiegał się z rocznicą urodzin cesarza Fryderyka III.
Uroczyste otwarcie miało miejsce 28 listopada 1902 roku, w trakcie którego obecny był cesarz Wilhelm II. Rok później zainicjowano działalność muzeum, które oficjalnie zostało otwarte 1 czerwca 1904 roku pod nazwą „Kaiser-Friedrich-Museum”. W jego zbiorach znalazły się miejskie zbiory sztuki, starodruki, militaria, a także zbiory numizmatyczne i eksponaty należące do regionalnych artystów.
Po II wojnie światowej wiele z tych cennych zbiorów niestety zaginęło, zostały skradzione lub trafiły do Wrocławia, gdzie część można odnaleźć w Muzeum Narodowym we Wrocławiu. Krótko po zakończeniu działań wojennych rozważano pomysł utworzenia „Muzeum Łużyckiego” dla ocalonych zbiorów, jednak ostatecznie administracja zdecydowała o przekształceniu obiektu w „Powiatowy Dom Kultury”, który rozpoczął swoją działalność 1 lipca 1948 roku.
W dniu 6 lipca 1950 roku podpisano tam układ zgorzelecki, który dotyczył ustalenia granicy na Odrze oraz Nysie Łużyckiej. Dokument ten podpisał Józef Cyrankiewicz, premier Polski, oraz jego odpowiednik z NRD, Otto Grotewohl.
W maju 1975 roku, w ramach reformy administracyjnej, zmieniono nazwę na „Miejski Dom Kultury”. Obecnie w tym niezwykle ważnym dla lokalnej społeczności miejscu odbywają się różnego rodzaju wydarzenia, takie jak próby i przedstawienia teatralne, zajęcia z muzyki, tańca, języków obcych, plastyki, fotografii, koncerty oraz wystawy. Funkcjonuje tam również Dyskusyjny Klub Filmowy (DKF) oraz kino „PoZa NoVa”. Od 2000 roku organizowane są również wspólne posiedzenia rad miejskich Zgorzelca oraz Görlitz, co podkreśla bliskie relacje między tymi dwoma miastami.
Architektura
Budynek Miejskiego Domu Kultury, stworzony przez niemieckiego architekta Hugo Behra, to unikalny przykład połączenia różnych stylów architektonicznych. Obiekt łączy cechy neobaroku, znanego jako styl wilhelmiński, oraz neoklasycyzmu, co czyni go reprezentatywnym przykładem eklektyzmu.
Obiekt pełni niezwykle istotną rolę w panoramie miasta, będąc centralnym punktem, który łączy cechy zabytkowej architektury oraz pomnika. Wysokość budynku wynosi 42 metry, a jego imponująca kopuła zwieńczona koroną cesarską pokrywa główne pomieszczenie, znane jako Hala Chwały. Jej wysokość we wnętrzu osiąga około 21 metrów, a rzut poziomy ma kształt kwadratu o boku około 19 metrów.
Wnętrze kopuły zdobi dziewięć witraży, w tym jeden duży okrągły. W holu, naprzeciw wejścia, znajdowały się dwa posągi pierwszych cesarzy Niemiec, Wilhelma I i Fryderyka III, wykonane z białego marmuru przez prof. Johannesa Pfuhla z Berlina, każdy o wysokości 3 metrów. Dziś w tym miejscu znajduje się lustro.
Tuż za posągami znajduje się nisza, której witraż przedstawia wschodzące słońce. Po obu stronach rzeźb, na marmurowych cokołach, ustawione są brązowe insygnia władzy cesarskiej. Marmurowe schody prowadzące do cesarskiej niszy ozdobione są balustradami, na których znalazły się reliefy ulubionych kwiatów obu cesarzy – chabrami oraz fiołkami. To właśnie dwie duże metalowe lwice, ustawione po obu stronach schodów, symbolizują ochronę dostępu do cesarskich insygniów.
W głównym pomieszczeniu kopułowym, przed sześcioma filarami podtrzymującymi galerię, znajdują się popiersia niemieckich monarchów, wykonane z marmuru karraryjskiego. Na lewo od schodów znajdują się: król Saksonii Jan, wielki książę Fryderyk Badeński oraz król Bawarii Ludwik II. Z kolei na prawo można zobaczyć króla Saksonii Alberta, wielkiego księcia Meklemburgii-Schwerinu Fryderyka Franciszka II, a także króla Wirtembergii Karola.
Po obu stronach niszy cesarskiej, na schodach prowadzących na górne piętro, umieszczono duże płaskorzeźby z brązu autorstwa Hugo Lederera, przedstawiające kolejno „Mądrość i Siłę” oraz „Wolność i Sprawiedliwość”. Na piętrze, nad drzwiami, znajdują się ornamenty częściowo wykonane z piaskowca, przybierające formę kartusza z koroną cesarską oraz hasłami: „fantazja” i „tajemnicza prawda sztuki”. Naprzeciw niszy cesarzy na piętrze można podziwiać trzy duże nisze z posągami: Bismarcka, Moltkego i Roona.
Na zewnątrz, elewacja zachodnia budynku przyciąga uwagę monumentalnym portykiem kolumnowym z tympanonem. Fasada budynku jest zdobiona dwiema grupami rzeźb stworzonych przez Hugo Lederera, które ilustrują wojenne motywy po lewej stronie oraz sceny pokoju po prawej. Znajdujące się pomiędzy nimi fryzy przedstawiają historyczne złożenia hołdu Germanii przez Niemcy Południowe i Północne, za które odpowiedzialny jest Reinhard Schnauder z Drezna.
To on stworzył również rzeźby Wiktorii, umiejscowione nad szczytem tympanonu, oraz motywy Sztuki i Historii, które zdobią froncie bocznym (północnym). Na fasadzie bocznej umieszczono cztery duże emblematy, które przedstawiają handel i żeglugę, przemysł, sztukę oraz rzemiosło, a także rolnictwo.
Oceń: Miejski Dom Kultury w Zgorzelcu