Julian Pulikowski, który urodził się 24 maja 1908 roku w Zgorzelcu, był wybitnym polskim muzykologiem, którego wkład w rozwój badań nad muzyką był nieoceniony.
Jego pasja do muzyki i zaangażowanie doprowadziły go do założenia Centralnego Archiwum Fonograficznego, które stało się kluczowym punktem w zbieraniu oraz dokumentowaniu polskiej fonografii.
Jego życie zakończyło się tragicznie 14 września 1944 roku w Warszawie, kiedy to zmarł w wyniku wydarzeń związanych z II wojną światową, pozostawiając po sobie niezatarte ślady w świecie muzykologii.
Życiorys
Julian Pulikowski był synem Romana Junoszy Pulikowskiego oraz Zofii z Siemianowskich. W latach 1926–1930 studiował muzykologię w Wiedniu, gdzie również uczestniczył w wykładach z zakresu historii sztuki, psychologii oraz filozofii. W czasie swojej edukacji, między 1929 a 1930 rokiem, pełnił funkcję wolontariusza w dziale muzycznym Austriackiej Biblioteki Narodowej. Tam odkrył wiele pieśni ludowych posiadających polski tekst, które zostały zarejestrowane w ramach pierwszej ogólnoaustriackiej akcji zbierania folkloru, przeprowadzonej w 1819 roku.
W okresie od kwietnia do lipca 1932 r. Pulikowski pracował w Bibliotece Państwowej w Berlinie, co miało na celu rozwinięcie jego badań dotyczących pieśni ludowej. W 1932 roku uzyskał tytuł doktora na Uniwersytecie Wiedeńskim, na bazie pracy pt. Geschichte des Begriffs Volkslied im musikalischen Schrifttum. Ein Stück deutscher Geistesgeschichte, która została opublikowana w 1933 roku. Po powrocie do rodzimego kraju w marcu 1934 roku, jak również na decyzję o opuszczeniu Niemiec, wpływ miała jego przynależność do socjaldemokratycznego ruchu Vorwärts. Wkrótce uzyskał polskie obywatelstwo, 30 maja 1934 roku.
Już na początku lipca 1933 roku podjął zatrudnienie w Bibliotece Narodowej, gdzie kierował Działem Muzycznym. W okresie czerwca 1933 roku zaangażował się w dyskusje dotyczące stworzenia Instytutu Badania Pieśni Ludowych w Warszawie, co doprowadziło do powstania Centralnego Archiwum Fonograficznego. Jego praca skupiła się głównie na organizowaniu akcji pozyskiwania polskich pieśni ludowych, przez co udostępniał fonografy współpracownikom Centralnego Archiwum Fonograficznego, liderom ludowym oraz studentom, co w rezultacie doprowadziło do zebrania 12 tysięcy nagrań.
W latach 1935 był członkiem Towarzystwa Wydawniczego Muzyki Polskiej, gdzie objął funkcję zastępcy członka zarządu. Jesienią 1934 roku rozpoczął prowadzenie wykładów z teorii muzyki, muzykologii porównawczej i paleografii muzycznej w warszawskim Konserwatorium Muzycznym. W 1935 roku uzyskał venia legendi na Wydziale Humanistycznym UW, a rok później habilitował się pod kierunkiem profesora Adolfa Chybińskiego, przedstawiając pracę na temat historii pieśni ludowej w piśmiennictwie. Plany Pulikowskiego obejmowały także utworzenie Instytutu Muzykologii na Uniwersytecie Warszawskim, co zrealizowano w roku akademickim 1938/1939.
W 1940 roku Pulikowski podjął działania mające na celu uruchomienie w PWSM średniej szkoły muzycznej. W trakcie niemieckiej okupacji pracował jako kierownik działu muzycznego w Staatsbibliothek Warschau, współpracując z niemieckim kierownictwem, starając się zabezpieczyć zbiory biblioteki. Będąc świadomym planów stosowania przez Niemców taktyki „spalonej ziemi” podczas odwrotu, w czerwcu 1944 roku zdołał ukryć zbiory w piwnicach budynku przy ulicy Okólnik. Niestety, w listopadzie 1944 roku Brandkommando odkryło skrytkę i spaliło jej zawartość.
14 września 1944 roku, podczas powstania warszawskiego, Pulikowski został zastrzelony, gdy pomagał w kopaniu rowów strzeleckich na Żoliborzu. Ostatnią znaną lokalizacją jego zamieszkania była ul. Sierpecka 6 w Warszawie.
Publikacje
(opracowano na podstawie materiału źródłowego)
Książki
- geschichtedes begriffs volkslied im musikalischen schrifttum. ein stück deutscher geistesgeschichte, heidelberg 1933,
Artykuły
- sześć polskich pieśni ludowych z roku 1819, „kwartalnik muzyczny” 1933 z. 17/18,
- zwei siebenbürgische tänze aus dem jahre 1613, „siebenbürgische vierteljahrsschrift” 1933 t. lvii,
- muzykologia – l’art pour l’art?, „muzyka polska” 1934 z. 3,
- zagadka historii muzyki narodowej, „życie sztuki” 1935 t. ii,
- pieśń ludowa a muzykologia, „polski rocznik muzykologiczny” 1936 t. ii,
- o przyszłości opery, „scena polska” 1936 (tom specjalny),
- dlaczego zajmujemy się muzyką ludową?, „gazetka muzyczna” 1937 nr 5,
- ratujmy pieśń i muzykę ludową, „tygodnik ilustrowany” 1937 nr 10,
- organizacja kongresów naukowych, „organon” 1938 t. ii,
- organizacja opery za granicą, „przegląd współczesny” lxi, 1938 nr 190.
Przypisy
- d Julian Pulikowski [online], Polmic.pl, 2015 [dostęp 24.01.2023 r.]
- PiotrP. Dahlig, Julian Pulikowski (1908–1944) — the Polish Leader in Comparative Musicology and Enthusiast of Folk Song Research, „Musicology Today”, 2012.
- Zdzisław JanTargowski, Wokół postaci dr. Juliana Pulikowskiego – docenta Muzykologii Uniwersytetu Warszawskiego, „Kronika Warszawy”, 1985.
- Dahlig 2004, s. 242.
Pozostali ludzie w kategorii "Nauka i edukacja":
Marek Grześ | Katarzyna Augoff | Andrzej Kardasz | Sławomir TrycOceń: Julian Pulikowski (muzykolog)