Agata Zbylut

---

Życiorys

Agata Zbylut jest uznawana za znaczącą postać w świecie sztuki, której edukacja artystyczna rozpoczęła się w Liceum Sztuk Plastycznych w Jeleniej Górze, gdzie kształciła się w latach 1989–1994. Kontynuowała naukę na Uniwersytecie Zielonogórskim, gdzie w latach 1993–1999 studiowała w Instytucie Kultury i Sztuki Plastycznej Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Tadeusza Kotarbińskiego w Zielonej Górze. Dyplom magisterski w zakresie edukacji artystycznej w sztukach plastycznych uzyskała w 1999 roku, specjalizując się w Rysunku i Intermediach pod okiem dr Zenona Polusa (1953-2013).

W 2008 Zbylut zdobyła doktorat sztuk plastycznych na Uniwersytecie Artystycznym w Poznaniu, koncentrując się na sztukach użytkowych. Four lat później, w 2012 roku, uzyskała habilitację w dziedzinie sztuk filmowych na Wydziale Operatorskim i Realizacji Telewizyjnej w Państwowej Wyższej Szkole Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej im. Leona Schillera w Łodzi.

W latach 2000–2005 pełniła rolę kuratorki i kierowniczki Galerii Amfilada, w ramach której zorganizowano liczne wystawy zbiorowe i indywidualne znanych artystów, takich jak Elżbieta Jabłońska, Sławomir Brzoska, Ryszard Górecki, oraz Marcin Berdyszak. W tym czasie stała się także pomysłodawczynią i kuratorką Festiwalu Sztuki Młodych PRZECIĄG, który odbył się w latach 2007, 2009 i 2011, przynosząc nagrody dla uzdolnionych artystów jak Aleksandra Ska, Anna Orlikowska oraz Justyna Górowska.

W 2004 roku zajmowała się koordynowaniem Narodowego Programu Kultury „Znaki Czasu” w województwie zachodniopomorskim, zaś rok później otrzymała brązowy Medal Zasłużony Kulturze Gloria Artis. Była także inicjatorką i prezesem Stowarzyszenia Zachęta Sztuki Współczesnej w Szczecinie, które prowadziło wspomniany ministerialny program oraz zbudowało Kolekcję Regionalną, będącą największym zbiorem sztuki współczesnej w zachodnio-północnej Polsce.

W ramach swojej działalności, zorganizowała wiele wydarzeń artystycznych, w tym PINK PONG (2010), Wunderkammer (2012) oraz wystawy zrealizowane przez Stowarzyszenie, jak: SPORES (2010) w nowym biurowcu Oxygen, Nic nie jest wiecznie ważne (2011) w CSW Znaki Czasu w Toruniu i Siła człowieka nie zakrzywi światła w Galerii Manhattan (2014). Jako prezeska stowarzyszenia oraz koordynatorka Trafostacji Sztuki w Szczecinie, brała aktywny udział w powołaniu instytucji, którą z czasem przydzielono firmie Baltic Contemporary, mimo kontrowersji związanych z tą decyzją.

Od 2009 do 2018 roku pracowała jako adiunktka w Katedrze Projektowania Krajobrazu na Zachodniopomorskim Uniwersytecie Technologicznym w Szczecinie. Wcześniej, w latach 2005–2006, zajmowała stanowisko Naczelniczki Wydziału Kultury w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Zachodniopomorskiego . Od 2010 roku pracuje na Akademii Sztuki w Szczecinie, gdzie pełni funkcję kierowniczki Katedry Fotografii i prowadzi Pracownię Fotografii oraz Działań Postartystycznych, a od 2013 roku ma tytuł profesora nadzwyczajnego, obecnie profesora uczelni. Równocześnie od 2019 roku jest zatrudniona w Akademii WIT w Warszawie.

W ciągu swojej kariery zorganizowała ponad 100 wystaw, zarówno indywidualnych jak i zbiorowych, w kraju oraz za granicą, w tym w Niemczech, Białorusi, Rosji, Ukrainie, Francji, Chorwacji, Wielkiej Brytanii oraz USA. Aktualnie mieszka i pracuje w Warszawie i Szczecinie.

Twórczość

Autoportrety

Agata Zbylut w swojej artystycznej działalności kładzie duży nacisk na autoportrety. Dla niej stanowią one najczystszy sposób wyrażania siebie, a jednocześnie wskazują punkt, z którego artystka jest tworzona, uwzględniając czynniki takie jak płeć, wiek, wygląd zewnętrzny oraz rasa. Uważa, że autoportret to najwłaściwsza i najbardziej etyczna forma artystycznej ekspresji, ponieważ nie przywłaszcza sobie wizerunków innych osób, traktując je z szacunkiem, unikając ich eksploatacji oraz oceny.

Ta forma wypowiedzi staje się niezwykle istotna w projektach, w których artystka łączy swoje ciało i wizerunek, jak na przykład w projekcie Pańcia. W ramach tego przedsięwzięcia eksperymentuje z różnorodnymi zabiegami medycyny estetycznej, takimi jak nawilżenie kwasem hialuronowym, botox czy liftingujące nici, a efekty tych zabiegów dokumentowane są przez autoportrety.

Poruszane tematy

Narracje twórcze Zbylut są wynikiem głębokiej obserwacji otaczającego ją świata, przefiltrowanej przez kobiecą perspektywę.

Moja wypowiedź jest więc wypowiedzią kobiety, poszerzoną o obsesyjne obserwowanie innych kobiet – tego jak żyją, jakich dokonują wyborów, ich emocji, uwarunkowań kulturowych, socjologicznych i prawnych. Dostrzegam nierówności, z którymi się zmagają, to że zazwyczaj startują z gorszej pozycji, po drodze pokonują wiele przeszkód i trudno im dojść tam, gdzie w męskim ciele fizycznym i kulturowym doszłyby bez trudu. Szczególnie ważne są dla mnie relacje kobiet z własnymi ciałami, to w jaki sposób „mit urody” przejmuje władzę nad wieloma z nich oraz to, jak doświadczenie i życiowa mądrość zmagają się z wymykającymi się standardom estetycznym ciałami.

W początkowej fazie swojego artystycznego rozwoju, Zbylut eksploruje tematy związane z zamążpójściem (jak w projektach Tak, czyli Nie oraz Najpiękniejszy dzień w życiu), macierzyństwem (np. Diane 35), a także szerokim zakresem funkcjonowania młodych kobiet w społeczeństwie (projekt W sztuce marzenia się spełniają, ale nie wszystkim). Artystka konfrontuje stereotypy i oczekiwania stawiane kobietom w patriarchalnych kulturach z ich osobistymi ambicjami i wyborami (jak w Jesteśmy Milutkie). Tematy te ewoluują w miarę upływu czasu i doświadczeń dojrzałej kobiety, tworząc kolejne prace, które mówią o ageizmie oraz body-shamingu, jak na przykład Most Shocking is Not How Shocked You Are Now, But How Unshocked You Will Be in the Future, w której artystka pokazuje kuchnię jako przestrzeń treningową, a także The Power of Love z wykorzystaniem plastrów liftingujących oraz Fotografia Intymna, w której przegląda intymne miejsca na ekranie laptopa.

W projekcie 28.700,00, zaprezentowanym podczas Biennale w Zielonej Górze, nawiązując do słynnego projektu Romana Opałki, artystka zestawia swoje autoportrety z cenami zabiegów, które wykonuje na swojej twarzy. Projekt ma być kontynuowany przez całe jej życie, zwiększając liczbę w tytule stosownie do każdego kolejnego zabiegu. Te zwiększające się liczby mają symbolizować nie tylko upływający czas, ale także sumy wydane na zatrzymanie tego czasu, co staje się częścią procesu z góry skazanego na niepowodzenie.

Motyw sukni pojawia się w twórczości Zbylut od lat. Po raz pierwszy skonstruowała suknię-obiekt dwa lata po ukończeniu studiów – była to zbyt duża, bo o 10 rozmiarów, suknia ślubna, którą zaprezentowała obok trzynastu zdjęć, na których ją przymierzała (projekt Ponad miarę, ale w normie). Kolejna, Sukniowstapienie, była inspirowana dopuszczeniem dziewcząt do ministrantki w Kościele Katolickim, i stawiała pytania o brak kobiet na stanowiskach w strukturach kościelnych.

Następnie przyszedł czas na Kawiorową Patriotkę, którą uszyto z szalików kibiców reprezenta Polski w 2017 roku, a która miała być dedykowana oczekiwanej przywódczyni Marszów Niepodległości. Jak część projektu Kawiorowe Patriotki, podczas rezydencji Enklawa w Galerii Propaganda powstała kolejna suknia z szalików, tym razem dedykowana aktywistce Charlotte Drag Queer, wspierając ciałopozytywność oraz nieheteronormatywność. Ostatnią kreacją jest Czarna, Czarna Spódnica, kinetyczny obiekt, który reaguje na obecność widzów, wirując wokół własnej osi. Nawiązuje ona do Czarnych Protestów, ale także do popularnej w latach 80-tych bajki o „czarnym, czarnym lesie”, którą dziecięca wyobraźnia przekazywała dalej, strasząc się nawzajem.

Motyw stroju ceremonialnego występuje także w projekcie Face Off (2015), zrealizowanym na 30-metrowej ścianie stacji Metro Marymont. Składa się on z ponad czterdziestu tańczących kobiecych ciał ubranych w peleryny Rycerzy Chrystusowych. Warto zauważyć, że wspólnym elementem tych wszystkich projektów jest fakt, że ciało kobiece obecne jest tylko w sposób potencjalny – zarówno suknie-obiekty, jak i fotografie zachowują jego formę, co powoduje, że sama kobieta pozostaje nieobecna.

Instagram

Agata Zbylut z powodzeniem wykorzystuje swoje konto na Instagramie jako narzędzie nie tylko do analizy samego medium w projekcie Insta Exercises (2017-2018), ale także jako platformę, która sprzyja łączeniu się, wspieraniu, wymianie doświadczeń oraz poszerzaniu świadomości feministycznej, równościowej, ekologicznej i artystycznej.

Wybrane wystawy indywidualne

Agata Zbylut jest artystką, której twórczość znalazła wyraz w licznych wystawach indywidualnych, które odbyły się na przestrzeni lat. Poniżej przedstawiamy wybór jej najbardziej znaczących wydarzeń:

• 2019 – Panička, Galeria Miejska w Trzyńcu, Republika Czeska,
• 2019 – Tak Bardzo na Zawsze, Kolonia Artystów w Gdańsku,
• 2018 – Pańcia, Galeria Biała Centrum Kultury w Lublinie,
• 2015 – Face Off, Galeria Program, Warszawa,
• 2015 – Face Off, Galeria A19, Metro Marymont, Warszawa,
• 2014 – Szalik i medalik, Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku,
• 2014 – Perygeum, Gdańska Galeria Miejska, Gdańsk,
• 2012 – Nic nie jest takie jak mówią, Galeria BWA w Bielsku-Białej,
• 2011 – Bohaterki są zmęczone, Galeria Art Cube, Greifswald,
• 2009 – W sztuce marzenia się spełniają, ale nie wszystkim, Muzeum Narodowe w Szczecinie,
• 2009 – W sztuce marzenia się spełniają, ale nie wszystkim, Galeria XX1 Mazowiecki Instytut Kultury,
• 2007 – Tak, czyli Nie. Herstory, Galeria Manhattan, Łódź,
• 2005 – Jestem niczyja, Galeria ON, ASP w Poznaniu,
• 2003 – Gdy dorosnę chcę być piękna, Galeria Achmatowej, Petersburg, Rosja,
• 2002 – Jesteśmy milutkie, Galeria Instytutu Polskiego w Mińsku, Mińsk, Białoruś,
• 2000 – W pięciu smakach, Galeria Amfilada, Szczecin,
• 1999 – Ciało to za mało, wystawa dyplomowa, Supermarket Biedronka, Zielona Góra.

Wybrane wystawy zbiorowe

W ciągu swojej kariery artystycznej Agata Zbylut brała udział w licznych wystawach zbiorowych, które miały miejsce w renomowanych instytucjach sztuki zarówno w Polsce, jak i za granicą. Oto niektóre z nich:

• 2020 – „…Która była”, Muzeum Narodowe w Gdańsku,
• 2019 – Stany Skupienia, Muzeum Współczesne Wrocław we Wrocławiu,
• 2019 – Królowa Pszczół, Galeria Kronika w Bytomiu,
• 2019 – Boli mnie, gdy się śmieję, Galeria BWA WARSZAWA,
• 2018 – Wielowątkowość taniny, CSW Znaki Czasu w Toruniu,
• 2018 – Na pozór silna dziewczyna, a w środku ledwo się trzyma, Galeria Lokal_30, Warszawa,
• 2017 – Granice / linie cięcia – Wystawa sztuki polskiej z kolekcji Centrum Sztuki Współczesnej w Toruniu, YermilovCentre, Charków,
• 2017 – Polki, Patriotki, Rebeliantki, Galeria Arsenał w Poznaniu,
• 2016 – Dotyk. O sztuce haptycznej, BWA w Kielcach,
• 2015 – Love me Tender, Miejski Ośrodek Sztuki w Gorzowie Wielkopolskim,
• 2015 – Przejścia graniczne, Galeria Biała, Lublin,
• 2013 – Teksty Konteksty Interteksty. Kolekcja w procesie. III pokaz zbiorów radomskiej „Elektrowni”, CSW Elektrownia, Radom,
• 2013 – POZA CZASEM – Spectra Art Space, Fundacja Rodziny Staraków, Warszawa,
• 2012 – Medialny Stan Wyjątkowy, Galeria EL w Elblągu,
• 2011 – Polityka – polskie wybory 1944 – 2010, Muzeum Narodowe w Szczecinie,
• 2010 – Sukienka, Zamek Centrum Kultury w Poznaniu,
• 2010 – Najprawdziwsze historie miłosne. Alegorie miłości we współczesnej sztuce polskiej, Muzeum Narodowe w Szczecinie,
• 2009 – Transfer: Polen I, Schafhof – Europäisches Künstlerhaus Oberbayern, Freising, Niemcy,
• 2008 – Miejsce do mieszkania, miejsce do kochania…, Bałtycka Galeria Sztuki Współczesnej w Słupsku,
• 2007 – Profile I: Polish Art Today, Anya Tish Galery, Houston USA,
• 2005 – Przestrzenie intymności, Muzeum Narodowe w Szczecinie,
• 2005 – ANNE, MARIE, MADELEINE – PHOTOGRAPHIE POLONAISE CONTEMPORAINE, Rok Polski we Francji, Stowarzyszenie Apolonia, Strassbourg, Francja,
• 2003 – Wspólna pasja, Faunomania, Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku,
• 2001 – SYBARIS – IV Bałtyckie Biennale Sztuki Współczesnej w Szczecinie, Muzeum Narodowe w Szczecinie.

Prace w kolekcjach

Artysta Agata Zbylut ma na swoim koncie wiele znaczących prac, które zostały włączone do prestiżowych kolekcji sztuki. Oto niektóre z nich:

• Gdańska Kolekcja Sztuki Współczesnej; depozyt Gminy Miasta Gdańsk w NOMUS Nowym Muzeum Sztuki Oddziale Muzeum Narodowego w Gdańsku w budowie,
• Centrum Sztuki Współczesnej „Znaki Czasu” w Toruniu,
• Muzeum Narodowe w Szczecinie,
• Mazowieckie Centrum Sztuki Współczesnej „Elektrownia” w Radomiu.

Stypendia i rezydencje

W historii kariery artystycznej Agaty Zbylut ważnym elementem były różne stypendia oraz rezydencje, które umożliwiły jej rozwój i twórcze eksperymenty. Oto kluczowe osiągnięcia w tej dziedzinie:

• 2009 – stypendium pobytowe Schafhof-Europäisches Künstlerhaus Oberbayern, Freising (Monachium), Niemcy,
• 2008 – stypendium artystyczne Marszałka Województwa Zachodniopomorskiego,
• 2003-2004 – roczne stypendium Fundacji Mendelsona w Berlinie,
• 2000 – stypendium pobytowe w Meklenburskim Domu Sztuki Schloss Plüschow, Niemcy.

Publikacje

Agata Zbylut jest autorką wielu publikacji, które przyczyniają się do rozwoju sztuki oraz teorii fotografii. Prezentujemy niektóre z jej ważnych prac, które zyskały uznanie w środowisku artystycznym.

• Muka. Monograficzna publikacja Agaty Zbylut, redagowana przez Łukasza Musielaka, z recenzją naukową autorstwa Magdaleny Ujmy. Została wydana przez Wydawnictwo Naukowe Wydziału Malarstwa i Nowych Mediów Akademii Sztuki w Szczecinie w Szczecinie w 2019 roku. ISBN 978-83-951340-6-7, ISBN 978-83-62191-50-5.
• Widzenie siebie, Selfie, Autoportret Terapia. Publikacja pokonferencyjna II Ogólnopolskiej Fotograficznej Konferencji Naukowej „Widzenie siebie”, zorganizowanej w Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach w 2018 roku. Zawiera artykuł zatytułowany THE NUDE WHO WENT DOWN THE STAIRS, NOW IS DANCING IN THE ROOM, która wydana została w Katowicach w 2019 roku. ISBN 978-83-65825-34-6.
• Agata Zbylut. Katalog wydany przez Galerię Bielską BWA, w którym teksty opracowali Magdalena Ujma, Agata Smalcerz, Aleksandra Gieczys-Jurszo oraz Magdalena Wichierkiewicz. Publikacja pochodzi z Bielska-Białej z 2012 roku. ISBN 978-83-87984-78-6.
• Póki my żyjemy. Katalog 9. Triennale Młodych w Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku, zawierający artykuł Agaty Zbylut zatytułowany Ponad miarę, ale w normie. Kuratorka i redaktorka projektu: Marta Czyż. Wydawca: Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku, rok 2020. ISBN 978-83-64653-27-8.
• Reborn Dogs. Publikacja, która podejmuje nowe interpretacje sztuki wobec nie-ludzkiego. Zawiera artykuł autorstwa Agaty Zbylut, Biegnij szybko gryź mocno (s. 133-142), redagowana przez Magdalenę Swachę z recenzją naukową prof. Romana Kubickiego. Wydawcą jest Stowarzyszenie Publish Art, rok 2019. ISBN 978-83-941932-4-9.
• Ingerencja w obraz fotograficzny jako strategia artystyczna od Hippolita Bayarda do sztuki postinternetowej. Artykuł opublikowany w periodyku „Rynek, społeczeństwo, kultura” w 2015 roku, numer 4 (16). ISSN 2300-5491.

Twórczość Agaty Zbylut odzwierciedla jej zaangażowanie w dialog o sztuce oraz jej rolę w społeczeństwie, a także przekracza granice tradycyjnych interpretacji związanych z fotografią.

---

Oceń: Agata Zbylut

---